I.

Зурагт цувралын зарим хуудсанд гэнэтхэн гараад ирчихсэн байх бяцхан ногоон унагыг үргэлж эрнэ. Тэгэх мөртлөө Маргадтай хамт морь унаж, Анандтай цуг хүмүүстэй найрсаг гэгч нь мэндчилнэ. Маргад амьтанд хайртай, морь унах хүсэлтэй бол түүний дүү болох Ананд нь хөлбөмбөг тоглох дуртай. Заримдаа үүнийг тэдгээрийн яриа хөөрөө, үг хэллэгээс бус зурагт үзүүлсэн үйл хөдлөлөөс нь харж мэднэ. 

Энэ бол хэвлэлтээс гараад удаагүй байгаа “Margad and Anand” хэмээх цуврал зурагт номууд юм. Бид гадаад орны хүүхдийн шилдэг зохиолч, зураачдын бүтээлүүдийг эх хэлнээ хөрвүүлэн буулгаж бяцхан уншигчдынхаа хүртээл болгосоор иржээ. Харин сүүлийн жилүүдэд дотоодын уран зохиол, хүүхдийн зурагт номын салбарт түлхүү анхаарах болсон. Үүнд жишиг болохуйц нэгэн бүтээл шинээр хэрэгжиж эхэлсэн нь уг цуврал зурагт номын төсөл юм. 

Учир нь “Margad and Anand” цуврал номууд англи хэлээр бичигджээ. Уг номын зохиогч Ү.Мөнхзул гадаад улс оронд англи хэлээр бүхий л хичээл номоо үзэж, эрдэм мэдлэгт шамдахын зэрэгцээ ирээдүйн хүсэл мөрөөдлөө тодорхойлж, цаг ямагт суралцан хөгжиж буй монгол хүүхдүүдийг номынхоо гол дүр болгон сонгож авсан байна. Гол дүрийн хоорондын харилцан яриа, тэдний гэр бүлийн танилцуулга зэрэг нь англи хэл анхлан суралцаж буй бяцхан уншигчдад хамгийн найдвартай багш болох билээ. Түүнчлэн зурагт цувралын зарим хуудаст нуугдан зогсох өхөөрдөм ногоон унага бяцхан уншигчдыг Маргад, Ананд хоёрын гэр бүл, найз нөхөдтэй танилцуулахаар цаг ямагт чиглүүлж байх шиг сэтгэгдэл төрүүлнэ. 

Эхний цуврал нь “The Lovely family” гэх нэртэй. Уг номонд бид Маргад, Ананд хоёр болоод тэдний гэр бүлийнхэнтэй танилцана. Ингэхдээ бага насны хүүхдэд тун ойлгомжтой хэллэгээр буюу “Bada is Margad and Anand’s father” хэмээнэ. Түүнчлэн цааш ээж, авга ах болоод эгч, эмээ, өвөө, үеэлүүдтэй нь хүртэл бяцхан уншигчид маань уулзана. Харин тэдний ямар ажил мэргэжилтэй, юунд сонирхолтойг номын текстээс бус зургаас илүүтэй хүртэж ойлгох билээ. 

Хоёр дахь цуврал буюу “Where is it?” номд аливаа эд юмсын байршлыг хэрхэн зөв зохистой хэлэх талаар өгүүлжээ. Ингэхдээ амьдран буй орчин тавилга, эд юмсыг тодруулан зурахдаа монгол гэр, эргэнэг шүүгээ, авдар тэргүүтнийг онцлон сонгосон нь олзуурхууштай. Учир нь уламжлалт ёс заншил, өв соёлыг хүүхдэд цаг үргэлж харуулж, хэлж яриснаар бус өөрийнх нь сонирхолд нийцүүлэн бүтээснээр сэтгэлд нь илүүтэй ойр, мартагдалгүй үлддэг билээ. Жишээ нь тоглоомон машинаа хаана тависнаа болоод үсний боолтоо хайх Маргад, Ананд хоёртой хөгжилдөж суухдаа монгол гэрийн доторх эд юмстай танилцах жишээний. Энэ нь бичлэгээс гадна зурагт номын хүүхдэд үзүүлэх нөлөө асар их болохыг илтгэнэ.

Харин эхний гурван цуврал номын сүүлийнх буюу “Greetings” нь мэндчилэх агуулгыг чухалчилсан бүтээл. Магадгүй ихэнх хүн англи хэлний “Hello”, “Hi” гэх нийтлэг мэндчилгээг ашигладаг. Гэвч бусадтай мэндчилэх нь бие даасан томоохон соёл, ёс суртахуун болохоос гадна англи хэлэнд манайхтай адил мэндчилгээний олон төрөл байдгийг уг номоос мэдэж авах боломжтой. Эл агуулга болоод цувралын гол нь дүр нь Ананд байх билээ. Тэрээр бусадтай мэндчилэх дуртай бөгөөд үүнийг томоохон соёл гэж үздэг. Энэ үүднээс бодоод үзвэл тус ном өөрийн гэсэн нарийн зохиолын хөгжүүлэлтэй болох нь тодорхой харагдана. 

Гол нь эхний гурван цуврал гэсний учир гэвэл уг бүтээл цаашид 20 хүртэлх цуврал ном болж уншигчдын хүртээл болох юм.

II.

Судалгаанаас үзэхэд хүүхэд бага насандаа номын гол баатрын үйл явдлыг сонирхож эхлэхийн зэрэгцээ сэтгэл хөдлөлд нь өөрчлөлт ажиглагддаг байна. Дөнгөж хэлд орсон хүүхэд “Энэ юу вэ” гэсэн асуултыг тавьж эхлэхээс авхуулан түүнд зурагт ном үзүүлж ажиллахад сайн үр дүн гардаг ажээ. 

Тиймээс ч “Margad and Anand” англи цувралын гол дүрүүдтэй хамт аялаж, тэдний гэр бүл, найз нөхөдтэй танилцах нь хэл сурахаас гадна монгол ёс заншлын талаар багагүй мэдлэгийг олж авна. 

Энэ нь дан ганц өөрийн орны бус англи хэлт гадаад уншигч хүүхдүүдэд монгол орныхоо ёс уламжлал, аж төрөхүйн хэв маягийг таниулан сурталчлах соёлын элч төлөөлөгчийн үүргийг давхар гүйцэтгэж буй явдал билээ. 

Мэдээж хүн хийж буй ажлаа эхлээд сайтар ойлгох нь чухал. Үүнээс үүдэлтэйгээр ном сурах бичиг, хүүхдийн бүтээл туурвихад уламжлалт ёс заншил, өв соёлын тухай асуудал зайлшгүй хөндөгдөж таарна. Өдгөө аль ч нөхцөлд бид уламжлалаас хэт хөндийрч буй талаар дор бүрнээ ярьдаг болсон. Гэтэл хотжилт, техник технологийн хөгжил, орчин ахуйгаас хамаараад иргэншил дагасан нүүдэл хийх зайлшгүй шаардлагатай байсан учраас тэр. Үгүй бол уламжлал руу хэт туйлширч хандах дээрээ тулбал хэдэн арван жилээр улс орны хөгжил ухрах хэмжээнд очно. Энэ нь уламжлалыг үгүйсгэж байгаа хэрэг бус. Гол нь уламжлалыг хэрхэн, ямар аргаар хүүхдэд ойлгуулах вэ? Яг өнөөдөр тэдэнд ном соёлоор дамжуулан ямар уламжлалыг түгээх хэрэгтэй бол гэдэг дээр анхаарч ажиллах нь зүй ёсных юм. 

Уг санаанаас үүдэлтэйгээр “Margad and Anand” цуврал номын зурагт илэрсэн далд утга, агуулга, ёс зүйн үзэл санаанууд хөндөгдөнө. Магад номын хавтсан дээрх “Унагыг олоорой” гэх хөгжөөнт байдлаар үүсгэсэн санаа ч мөн хүүхдийг ном руу, цаашлаад номын зураг руу, үүнээс улам алсарч зурагт буй эд юмс, хүмүүсийн дүр өөд хөтөлж таарна. Тэнд харин Маргад, Ананд хоёр гэр бүлийнхнийхээ хамтаар ямагт бяцхан уншигчдыг хүлээж байх билээ. 

III.

Хүүхдэд зориулсан ном хийхэд мэдээж зураг нэн чухал үүрэгтэй. Номын үйл явдалд оролцож буй дүрүүдийг хүүхэд зургийн нөлөөгөөр таньж дотроо төсөөлөн боддог. Тэгэхээр зүгээр л нэг бийрээ атгах биш эхлээд бичвэрийг уншсан хойно “Хүүхэд хэрхэн төсөөлөх бол” гэдгийг тунгааж үзэх хэрэгтэй болов уу гэж санагддаг.

Заримдаа бичвэр цаашид үргэлжлэх орон зайг шууд танаж зургаар орлуулдаг. Энэ нь хүүхдийн төсөөлөн бодох чадварт тустай. Үүнийг “Margad and Anand” номоос тодхон харж болно. Номын зарим зураг хүмүүсийн үйл хөдлөл, тухайн цувралд гарсан үйл явдлыг багтаах тоочимж шинжтэй. Харин зохиолын нурууг босгох зургууд нь бие даасан өгүүлэмжтэй байна. Жишээ нь хоёр болон гурав дахь цувралууд дээр хэн нэгэн ганцаараа бус дүрүүдийн ихэнх нь бусадтай харилцан хамааралтай байдаг. 

Нөгөөтээгүүр уншигчдын олох ёстой ногоон унага яг л хүүхдийн эвлүүлдэг эсвээс чихмэл тоглоом амь орчихсон мэт дүрслэгдсэн нь номын дараагийн хуудсыг цааш эргүүлэх сониуч занг ямагт өдөөнө. 

Ямар нэгэн баатарлаг дүр заавал гадаад кино, ном эсвээс монгол ардын үлгэрт гардаг шиг эрт цагийн ч юм уу эсвээс ид шидийн оронд байхаа нэгэнт больжээ. Тэд яг л Маргад Ананд хоёр шиг бидний дунд, ердөө хажууханд байж, сурсан мэдсэнээ найзуудтайгаа хуваалцаж явна. Тэгээд ч ном уншуулж хүүхдийг нойрсуулдаг арга Хюготой хамт өнгөрсөн зуундаа үлдсэн. Одоо бидэнд бусдыг сэрээдэг, зоригтойгоор шинийг эхлүүлж чадах тийм л бүтээлүүд хэрэгтэй. Үүний нэг бол яалт ч үгүй “Margad and Anand” хэмээх цуврал зурагт ном мөн билээ. Яг л энэ цагийн ид шид гэлтэй.